Bajkoterapia – to metoda pracy z dziećmi w wielu przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Bajki i baśnie mają swą terapeutyczną moc. Są one dziecku bliskie, nie tworzą sztucznej sytuacji terapeutycznej, nie zmuszają do konkretnych działań, nakierowują tylko na odpowiednią drogę. Przekazywane ustnie czy na piśmie niosą czytelnikowi nadzieję i odsyłają do lepszej, bezbolesnej rzeczywistości.

Bajkoterapia może mieć magiczną moc – może wpływać korzystnie na rozwój dziecka, motywować do działania czy pomagać w sytuacjach kryzysowych. Bajka może stanowić odpowiedź na różne problemy. Oprócz właściwości terapeutycznych opowiadane historie mogą również uczyć oraz utrwalać wzorce pozytywnych zachowań.

Bajkoterapia stanowi odłam biblioterapii i polega na wykorzystywaniu bajek i baśni w celach terapeutycznych, edukacyjnych czy relaksacyjnych. Dzięki tej formie zajęć dziecko poznaje kulturę, obyczaje, historię, uczy się rozumieć świat, w którym żyje, a także rozwija wyobraźnię i pogłębia swoje zainteresowania.

Rola bajki terapeutycznej w życiu dziecka

• Najważniejsza rola bajki i baśni polega na redukcji lęku i napięć.
• Najważniejszym celem bajko-terapii jest uspokojenie emocji, obniżenie lęku, otwarcie dziecka na zmiany, akceptacja własnych emocji. Proces ten nie zawsze dokonuje się od razu. Wszystko zależy od sytuacji, od samego dziecka, jego stanu emocjonalnego i etapu rozwoju
• Bajki i baśnie zaspokajają podstawowe potrzeby dziecka: bezpieczeństwo, akceptacje i miłość.
• Bajki i baśnie mogą przyczyniać się do harmonijnego rozwoju dzieci.

Cechą charakterystyczną bajek terapeutycznych jest to, że bohater bajkowy znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk, a wprowadzone postacie i rozwój zdarzeń umożliwiają redukcję tego lęku; bohater uczy się różnych sposobów jego przezwyciężenia, natomiast nabycie nowych kompetencji zmienia sytuację psychiczną i zachowanie bohatera.

Wpływ bajkoterapii na dziecko

• Bajkoterapia pomaga w przezwyciężeniu lęków związanych z różnymi sytuacjami. Wykorzystuje się odpowiednio dobrany tekst. Dzięki temu w psychice dziecka pojawia się pozytywne myślenie, dzieci zaczynają rozumieć swoje uczucia, ich przejawy, a także przyczyny.
• Bajki terapeutyczne pokazują, jak trzeba sobie radzić i przedstawiają pewne wzorce postępowania. Sprawiają, że dzieci zaczynają rozumieć świat, w którym żyją, przestają czuć się samotnie
• Ważną rolą bajkoterapii jest również rola relaksacyjna. Ma ona za zadanie ograniczenie stresu czy napięcia emocjonalnego, budowanie dobrego samopoczucia i nastawienie do pozytywnego myślenia. Taką rolę zwykle pełnią treści zawierające elementy humorystyczne.

• Literatura wykorzystywana jako forma zabawy może tez mieć na celu chwilowe odsunięcie dziecka od problemów, które go dotyczą, a na które nie ma ono wpływu.

Rodzaje bajek terapeutycznych

Bajki terapeutyczne ze względu na swoje oddziaływanie dzieli się na:

• Bajki relaksacyjne, mające na celu odprężenie i uspokojenie dziecka. Pobudzają wyobraźnię oraz rozwijają umiejętność wizualizacji. Składają się z 3 części: pierwsza opiera się na rozluźnieniu i wpływa kojąco na układ nerwowy, druga wprowadza w stan relaksu, w trzeciej pojawia się energia pobudzająca do życia. Fabuła jest osadzona w miejscu dobrze znanym dziecku, spokojnym oraz bezpiecznym. Bohater bajki, a tym samym i dziecko, doświadcza wszystkimi zmysłami miejsca, w którym przebywa, słyszy, czuje i widzi. Bajki te mają na celu uspokojenie i wprowadzenie stanu relaksu. Lęki i zmartwienia odchodzą na dalszy plan.

• Bajki psychoedukacyjne – ich celem jest zmniejszenie napięcia spowodowanego trudnymi sytuacjami życiowymi bądź wyobrażeniowymi oraz zapoczątkowanie zmian w zachowaniu dziecka. Bohater utworu przeważnie przeżywa problem podobny do tego, który trapi malucha i uczy jak w danym momencie powinien się zachować, dzięki czemu dziecko nabywa nowe doświadczenie oraz wzory postępowania.

Bajki wpływają na procesy poznawcze dziecka:

• wyjaśniają związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy zdarzeniami, a odczuwanymi emocjami;
• pokazują inny sposób myślenia o sytuacji, w której znajduje się dziecko;
• pokazują, jak skutecznie działać;
• ułatwiają mówienie o problemach oraz dają możliwość poszukiwania sposobu ich rozwiązania.

Bajki psychoterapeutyczne – dostarczają nie tylko wiedzy potrzebnej do radzenia sobie w sytuacji trudnej emocjonalnie, ale również kompensują braki odpowiadające za zaspokojenie podstawowych potrzeb. Główny bohater jest dowartościowywany za swoje działanie, co buduje u dziecka pozytywne odczucia, emocje oraz obniża lęk. Postępowanie bohatera pokazuje, jak radzić sobie z problemami, dzięki czemu maluch zdobywa wiedzę jak się zachować w danej sytuacji.

Na zakończenie chciałabym zachęcić Państwa do zapoznania się z pozycją książkową wydaną w 2009 r. (Nasza Księgarnia) pt.”Bajkoterapia, czyli dla małych i dużych o tym, jak bajki mogą pomagać”.

Wspomniana pozycja zawiera kilkanaście bajek terapeutycznych, których autorami są osoby znane ze świata filmu, reklamy, teatru, telewizji, sceny muzycznej, np. Grażyna Wolszczak, Krzysztof Ibisz, Katarzyna Dowbor, Artur Barciś, Olga Borys, Rafał

Królikowski, Paulina Holtz i inni. Każda opatrzona jest „słowem” od psychologa, a także komentarzem bajkoterapeutycznym.

Tematyka bajek dotyczy sytuacji trudnych dla dziecka, a jednocześnie skupia uwagę małego słuchacza na sposobach radzenia sobie z nimi oraz z emocjami im towarzyszącymi. Bajki te to opowieści bajkoterapeutyczne, tak naprawdę niewiele mające wspólnego z klasyczną bajką: nie są wierszowane, ale przede wszystkim nie zawierają morału. To tzw. bajki – pomagajki, które zdążyły już na dobre zadomowić się w literaturze dziecięcej. Są historiami niezwykłymi, świadomie tak skonstruowanymi, by dzieci odnajdywały w nich cząstkę siebie, swoich uczuć, emocji, konkretnych problemów, z którymi przyszło im się zetknąć.

Młodzi i najmłodsi czytelnicy (w wieku od trzech do sześciu lat) mogą utożsamić się z bohaterem i przeżyć z nim całą historię, pozostając w bezpiecznym dla nich miejscu, czyli w ramionach ukochanego taty lub mamy.

Propozycje bajek terapeutycznych:

1. http://www.pomagamydzieciom.info/files/pdf/bajki%20terapeutyczne%20PROMYK%2   0SLONCA.pdf

• Moc jest w nas. Bajki terapeutyczne dla dzieci i ich rodziców- pod redakcją Kamili Zdanowicz- Kucharczyk

• Bajki teraputyczne – Maria Molicka Życzę przyjemnej i owocnej lektury!

Mam nadzieję, że wspomniane książki ujmą Państwa swoją prostotą. Czasem, aby wyjaśnić rzeczy łatwe i te trudniejsze, wystarczy po prostu przeczytać bajkę i pobyć z naszymi dziećmi. To tak mało i tak dużo…

Opracowała Małgorzata Padzik

Bibliografia:

1. Magdalena Żyła -„Bajki na dobranoc i problemy”
2. Dorota Strzemińska-Więckowiak-„Przysłowia polskie -rymowanki dla dzieci”
3. Dorota Strzemińska-Więckowiak-„Rymowanki polskie-przysłowia dla dzieci”
4. Katarzyna Klimowicz-„Bajkoterapia, czyli dla małych i dużych o tym, jak bajki mogą pomagać”