Porady pedagoga

„Dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione, z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną wybitną inteligencją i zadatkami na rozwijanie wielkiej twórczości oraz dużym talentem społecznym. Trzeba stworzyć mu możliwości ich maksymalnego rozwoju”

(D. Lewis, 1988, s.9)

Każde dziecko z przyjemnością uczestniczy w zabawach, które wspierają jego rozwój fizyczny oraz duchowy, a jednocześnie zdolności umysłowe. Zabawa jest najlepszym sposobem przybliżania i pojmowania otaczającego świata, a tym samym nieodłączną częścią procesu socjalizacji.

Dlatego nie można z niej zrezygnować w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym i społecznym każdego dziecka. W czasie zabawy dzieci opracowują strategie działania, które prowadzą je do rozwiązania problemów, rozwijając równocześnie analityczne myślenie.

Każda zabawa daje wiele okazji do przemyśleń, refleksji, małych „wynalazków”. Podejmowane wówczas procesy myślowe, połączone z działaniem, stają się ogromnym intelektualnym osiągnięciem dziecka. W procesie samodzielnej próby, jaką jest zabawa, człowiek duży i mały, uczy się o wiele więcej niż poprzez pasywne słuchanie.

Co to jest zabawa?

  • Zabawa jest zjawiskiem społecznym, a nie biologicznym – rozwija się pod wpływem otoczenia i działalności dziecka
  • Zabawa dziecka jest odzwierciedleniem poznanej przez nie rzeczywistości

Rodzaje zabaw

Zabawy dzieci są bardzo różnorodne, dlatego klasyfikuje się je według rozmaitych kryteriów. W zależności od poziomu własnej aktywności dziecka wyróżniamy zabawy swobodne – podejmowane z inicjatywy dziecka i kierowane przez rodzica lub nauczyciela.

Natomiast biorąc pod uwagę liczbę dzieci uczestniczących w zabawie wyodrębniamy zabawy indywidualne i grupowe. W zależności od poziomu uspołecznienia dzieci przebywających w grupie możemy wskazać trzy rodzaje zabaw:

  • równoległe, gdzie dzieci bawią się obok siebie, ale nie ze sobą
  • zbiorowe, gdzie dzieci bawią się wspólnie, lecz nie dzielą miedzy siebie ról i funkcji;
  • Zespołowe, podporządkowane wspólnemu celowi, z podziałem ról, przywódcą i wykonawcami poszczególnych zadań.

W literaturze napotka się różne rodzaje klasyfikacji zabaw według ich treści, różna też jest ich terminologia. Najczęściej powtarzające się rozdaje zabaw to:

Zabawy manipulacyjne – występują najwcześniej w rozwoju dziecka już w 4 -5 miesiącu życia, gdy dziecko osiągnie sprawność chwytania. Najpierw dziecko ogląda, obserwuje i uczy się poznawać przedmioty po ich wyglądzie oraz zapoznaje się z ich powierzchnią i kształtem. Przez uderzanie uczy się poznawać przedmioty po wydanym przez nie dźwięku. Następnie działa za pomocą przedmiotów, wykonując daną rzeczą to, do czego się ona nadaje

Zabawy konstrukcyjne – polegają na tworzeniu tzw. „dzieła” z dowolnego materiału, a więc dotychczasowa manipulacja staje się zabawą konstrukcyjną, gdy dziecko spostrzega i uświadamia sobie swoje „dzieło”. Do tego rodzaju zabaw zalicza się budowanie z klocków, rysowanie, pisanie, budowanie z piasku, z gliny, opowiadanie, śpiew, robienie wycinanek, układanie obrazków, bawienie się kalkomanią, robienie łańcuszków, puszczanie baniek mydlanych, rzucanie cieni na ścianę itp.

Zabawy tematyczne – określane również jako: iluzyjne zabawy fikcyjne, zabawy w odgrywanie roli, zabawy dramatyczne, zabawy naśladowcze i odtwórcze, a także zabawy twórcze oraz udawane i przedstawiane. Istotą zabawy tematycznej jest działanie polegające „na oddziaływaniu na przedmioty, na przeistaczaniu i na opanowywaniu ich, czyli podporządkowaniu przedmiotów władaniu osoby działającej”.

Zabawy i gry dydaktyczne – są określonego rodzaju rozrywką umysłową, której wynik jest bezbolesną dla dziecka oceną jego wysiłków, porównywalną z wynikami innych uczestników zabawy. Do gier i zabaw dydaktycznych zalicza się loteryjki, zagadki, segregowanie, w tych zabawach dziecko musi się podporządkować określonym regułom i przepisom. W zabawie dydaktycznej stawiamy przed dzieckiem określone zdania do rozwiązania, ponieważ w procesie rozwiązywania tego zadania najbardziej czynny jest umysł dziecka zabawy te określane są jako nauczające.

Zabawy ruchowe – czynnikiem dominującym w tych zabawach jest ruch, który w wieku przedszkolnym stanowi ważny bodziec rozwoju dziecka. Wyróżnić tu należy zabawy oparte na różnych wzorach, podejmowane samorzutnie oraz zabawy o charakterze dydaktycznym, z ustalonymi regułami, instrukcjami podanymi przez nauczyciela.

Każda tego typu zabawa ruchowa ma do zrealizowania określony cel, który stanowi kryterium wyodrębnienia następujących rodzajów zabaw ruchowych:

– zabawy orientacyjno – ruchowe

  • zabawy bieżne
  • zabawy równoważne
  • zabawy z czworakowaniem
  • zabawy z elementem skoku i podskoku
  • zabawy z elementem wspinania, rzucania, toczenia i celowania
  • zabawy ogólne ruchowe

Najczęściej aktywność przypisywana jest do wieku:

dzieci – zabawa młodzież – nauka dorosły – praca

W zabawie szybciej niż w innych formach działalności, kształtują się u dziecka umiejętności planowania, długotrwałej realizacji zamierzeń, a gdy zachodzi potrzeba rozkładania czynności na etapy, współdziałania z innymi, wykonywania poleceń, pełnienia określonych funkcji i ról zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Doświadczenia te później funkcjonują w zamierzonym uczeniu się w szkole.

Dziecko w wieku przedszkolnym jest istotą aktywną, twórczą i kreatywną. „Dziecko w zabawie kształci swoje zmysły, doskonali sprawność motoryczną, wzbogaca wiedzę o świecie, ale także – co szczególnie wyraźnie podkreśla V. Axline – wzbogaca wiedzę o samym sobie, to znaczy poznaje swoje możliwości i uczy się je oceniać.

W zabawie dziecko odzwierciedla swoje wiadomości, opowiada o sobie, o tym co go interesuje i czego pragnie. Daje mu ona możliwość ukazania całej swojej osobowości.

Zabawy wyzwalają różne emocje pozytywne i negatywne, ale też pozwalają na ich rozładowanie, dzięki czemu dziecko może lepiej funkcjonować. W zabawie dziecko komunikuje się z innymi (rówieśnicy, dorośli), doskonaląc mowę, ucząc się kontaktów, przezwyciężając trudności w ich nawiązywaniu. Kontakty uczą bycia cierpliwym, odporności na spotykane trudności i sposobów ich rozwiązywania. Uczy się nie tylko obcowania z ludźmi, ale i z przyrodą, sztuką, przedmiotami codziennego użytku, uczy się jak zastosować to co już wie.

Zabawy wpływają na kształtowanie postaw, osobowości i kompetencji dziecka w wieku przedszkolnym. Jednak będą miały one charakter wszechstronny wówczas, gdy zostanie doceniona wartość wychowawcza i edukacyjna każdego rodzaju zabaw.

Nieodłącznym elementem zabawy są funkcje, jakie ona pełni.

E. Minczakiewicz przedstawia funkcje zabaw, które ujęte są według kryterium typu zmian, jakie się dokonują u dziecka pod ich wpływem:

  • „kształcąca – poprzez zabawę dziecko kształci zmysł, doskonali sprawność

motoryczną, wzbogaca wiedzę o świecie i o samym sobie, uczy się poznawać swoje możliwości i ocenia je

  • wychowawcza – dziecko przyswaja różne normy, poznaje reguły postępowania, zawiera umowy
  • terapeutyczna ( korekcyjna ) — dziecko ma sposobność uwolnienia się od dręczących je napięć i emocji, uczy się też wyrażania swoich uczuć i rozwiązywać swoje problemy
  • projekcyjna — pozwala wkroczyć dziecku w różne role społeczne, daje okazje do zrealizowania rzeczy niemożliwych w codziennym życiu, pozwala na uniknięcie za nie kary

Tak więc zabawa jest swoistą formą dzięki, której dziecko w sposób naturalny gromadzi wiedzę o otaczającym świecie, zdobywa nowe umiejętności. Blokując dziecku zabawę uniemożliwiając lub ograniczając dzieciom twórczą i mądrą zabawę, hamujemy rozwój wszystkich sfer rozwoju.

Rodzic powinien być dyskretnie obecny obok dziecka i jednocześnie wśród dzieci. Naturalną potrzebą dziecka, oprócz ciekawości świata, jest ciekawość samego siebie, mierzenie z sobą, usamodzielnianie. W związku z tym zachodzi konieczność wprowadzania zadań o różnym zakresie trudności, złożoności, jasności, zadań z zawartą możliwością eksperymentowania, spekulowania, kojarzenia, odkrywania.

Rodzice powinni nawiązywać bezpośredni kontakt z dzieckiem poprzez wspólne spacery, wycieczki, głośne czytanie książek, zabawy, oglądanie ilustracji, programów telewizyjnych.

Powinni także stworzyć dziecku w domu jego własny kącik, o który by samo dbało, w którym trzymałoby swoje ulubione zabawki, książki, przybory do malowania oraz różne swoje dziecięce skarby.

Duży wpływ na treść zabaw mają zabawki, które dorośli dziecku podsuwają. Powinniśmy wiedzieć i dostarczać oprócz kupionych zabawek w sklepie, różnorodne materiały i przedmioty, o określonym ściśle przeznaczeniu, które w zabawie mogą pełnić różne funkcje, np. pudełka, kapsle, szpulki itp. Przedmioty te są uniwersalne i bardzo wzbogacają treść zabaw, bo można im nadawać za każdym razem inne znaczenie, w zależności od potrzeby.

Wiek przedszkolny, to czas zabawy, beztroski, fantazji. Dzieci w tym wieku chcą być akceptowane przez siebie samych i nas dorosłych.

DRODZY RODZICE !!!

Ponieważ teraz musimy pozostać w domach, czasu mamy więcej, nigdzie się nie spieszymy, proponuję garść NAJLEPSZYCH NA ŚWIECIE domowych zadań do nauki:

  • myślenia matematycznego
    • myślenia logicznego
    • przyczynowo-skutkowego
    • ćwiczenia sprawności rąk
    • koordynacji wzrokowo-ruchowej (oko-ręka)
    • nauka precyzji, skupienia, dokładności
    • ćwiczenie lateralizacji (strona lewa/prawa)

Oczywiście w miarę Państwa możliwości bez pośpiechu – RAZEM. Będzie może więcej bałaganu (tylko na początku), wszystko będzie szło wolniej i niedokładnie i potrzeba DUŻO cierpliwości (nie krytykujemy, nie poprawiamy kiedy jest krzywo albo niedokładnie, nie pospieszamy, tylko pokazujemy i towarzyszymy).

Dzieci uwielbiają takie zadania, szybko się uczą (dajmy im tą możliwość, muszą próbować i muszą popełniać błędy, aż nabiorą wprawy), a Państwo są najlepszymi nauczycielami – spędzicie razem świetny czas.

  • Robienie kanapek, smarowanie chleba (usprawnianie rąk, koordynacja wzrokowo-ruchowa)
  • Pomoc przy gotowaniu/pieczeniu- jaka to radość zamieszać zupę w garnku (motoryka mała)
  • Odmierzanie składników (mierzenie i ważenie, porównywanie)
  • Zagniatanie ciasta (usprawnianie rąk, doświadczenia sensoryczne (dotyk, wzrok, węch)
  • Nakrywanie do stołu – przeliczanie osób i naczyń, symetria, nauka prawej i lewej strony (może być też przyjęcie z użyciem plastikowych, papierowych naczyń – przy okazji można nadmuchać balony, jeść smakołyki i wymyślić jakieś rodzinne świętowanie z dowolnej okazji)
  • Układanie np. czystych sztućców do szuflady (klasyfikowanie, segregowanie, przeliczanie, porównywanie liczebności zbiorów – czy wszystkich jest tyle samo)
  • Wkładanie i wyciąganie prania z pralki (usprawnianie rąk)
  • Wieszanie prania (np. ja duże, ty małe), przypinanie klamerkami (np. ja ci przytrzymam, ty przypnij klamerką) (usprawnianie rąk, precyzyjność ruchów, koordynacja)
  • Składanie własnych ubrań (najwygodniej na podłodze lub na łóżku)
  • Szukanie skarpetek do pary i zwijanie ich (koordynacja wzrokowo-ruchowa, klasyfikowanie)
  • Zamiatanie np. własnych ścinków po zabawie nożyczkami za pomocą zmiotki i szufelki (koordynacja)
  • Zabawa wodą – przelewanie, odmierzanie (pipetą, łyżką, małą chochlą, dużą chochlą, z butelki, miarką kuchenną, przez lejek itp. do naczyń o różnych pojemnościach i kształtach – co mamy w domu, pełna dowolność, byle różnorodność) – [mierzenie, porównywanie, sprawdzanie stałości ilości mimo innego kształtu (np. wlanie wody po równo do dwóch szklanek, a potem, przelanie jednej szklanki do naczynia wąskiego wysokiego, a drugiej do naczynia szerokiego płaskiego – czy jest tyle samo, sprawdź, przelej z powrotem, koordynacja wzrokowo-ruchowa, precyzja, skupienie.
  • Zabawa mąką, kaszą, grochem, fasolą itp. (co możemy dać) – przesypywanie (małą łyżką, dużą łyżką, miarką, prosto z opakowania – różnymi sposobami), odmierzanie, ważenie, porównywanie (wrażenia sensoryczne dotykowe, porównywanie ciężaru, objętości, precyzja, koordynacja, usprawnianie rąk)

Poniżej propozycje zabaw wspomagające integrację sensoryczną:

  • „Naleśnik”– ciasno zawijamy dziecko w kołdrę (głowa musi pozostać na wierzchu). Dziecko ma za zadanie samo się rozwinąć, można do zabawy wykorzystać koc, kawałek folii ochronnej
  • „Bitwa na pluszaki”- układamy z poduszek dwa mury obronne. Kładziemy się za nimi na brzuchu i rzucamy w siebie miękkimi piłeczkami, kulkami zgniecionego papieru lub zgniecionej gazety, cały czas leżymy na brzuchu
  • „Zapasy” – dorosły leży na plecach a dziecko próbuje przeturlać go na brzuch. Dorosły i dziecko zamieniają się rolami
  • „Prezent”- dziecko zwijamy w kłębek a potem „rozpakowujemy” – prostujemy kończyny i ustawiamy do pozycji wyprostowanej. Zabawę powtarzamy, zamieniamy się rolami
  • „Przejście po wąskiej ścieżce” – rozkładamy w zygzak sznurek lub skakankę i spacerujemy stopa za stopą. Można próbować również z zamkniętymi oczami i do tyłu
  • „Przenieś i nie zrzuć” – wykorzystujemy sznurek lub linę, skakankę, maszerujemy po nim tak, żeby nie stracić równowagi i przenosimy na łyżce np. piłeczkę. W zabawie chodzi o utrzymanie równowagi i o to żeby piłeczka nie spadła z łyżki
  • „Ścieżki sensoryczne” – wyszukanie i wykorzystanie w domu różnych w dotyku faktur np. skrawków materiałów, swetrów wełnianych, futrzanych elementów garderoby, włóczek. Układanie z nich ścieżki i wędrowanie po nich bosą stopą
  • „Rzuć do celu” – wyznaczamy cel, możemy obrysować miejsce, do którego chcemy rzucać lub ustawić np. wiaderko, miskę i rzucamy piłeczkami, kulkami z papieru. Rzucamy również z zamkniętymi oczami
  • „Kto silniejszy”- przeciąganie liny lub skakanki
  • „Tor przeszkód” – wykorzystujemy domowe przedmioty, ustawiamy je tak, aby tworzyły tor i pokonujemy go
  • „Skrzynia skarbów”- gromadzimy do pudełka lub woreczka różne przedmioty.

Dziecko z zamkniętymi oczami dotyka przedmiot i rozpoznaje go

  • „Kolorowe palce i stopy” – wykorzystujemy duży arkusz papieru i pozawalamy dziecku zanurzyć palce w różnych kolorach farby, dziecko maluje palcami. Malujemy pędzelkiem stopy dziecka i pozwalamy mu na odbijanie ich na dużych arkuszach papieru
  • „Zaczarowane przedmioty”– wykorzystujemy przedmioty o różnorodnej fakturze, zamaczamy je w farbie i odbijamy ślady
  • „Części ciała”- dziecko zamyka oczy, a rodzic dotyka jego różnych części ciała; zgaduje jak część ciała została dotknięta
  • „Robimy pianę” – wielkie pranie”- wykorzystanie wody i płynu do kąpieli, robienie piany w misce, moczenie tkanin, ubrań, zabawa w mycie, szorowanie zabawek. Można użyć do zabawy różnego rodzaju szczotek
  • „Zajączki świetlne” – weźcie latarki i pobawcie się w berka światełek; obrysowywanie światełkiem latarki różnych przedmiotów w pomieszczeniu.

ŻYCZĘ MIŁEJ WSPÓLNEJ ZABAWY !!!

Opracowała: Iwona Kosińska Źródła: